Тарихга назар ташласак, 19 аср ўрталарида Россия империяси Ўрта Осиёни қай тариқа босиб олганини турли манбалардан ўқиб, билиб олишимиз мумкин бўлади. Ўша юришлар, қирғинлар, хунрезликлар қай даражада аёвсиз бўлганлигига тарих китобларида ойдинлик киритилиб ўтилган.
Хусусан, Ўрта Осиё ва Қозоғистонга юриш даврида Фарғона генерал-губернатори: «Бир минг сарт бир рус аскари этигининг пошнасига арзимайди». - деб ёзган бўлса, уларнинг бошқа бири - Туркистон генерал-губернатори Фон Кауфман: «Амир (Бухоро амри) исёнкорларидан (1868 й.) бирортаси ҳам асир олинмасин. Қўлга тушганларнинг ҳаммаси, ҳаттоки ярадорлар ҳам отиб ташлансин», - деб фармон берган эди. Қозоғистондаги шаҳар, қишлоқларни, Ўрта Осиёнинг маданий маркази бўлмиш Тошкент шаҳрини вайрон этиб, минг-минглаб бегуноҳ оддий одамлар қонини дарё қилиб оқизган генераллар Черняев, Скобелев, Ионов, Куропаткин, Ивановлар тўғрисида ҳам ўқиганмиз, эшитганмиз. «Черняев ашаддий шовинист эди. Унинг назарида, Қўқон хонлигида яшаган ўзбеклар, қирғизлар, қипчоқлар ва бошқа халқлар фақат тўн (чопон) кийганликлари учунгина қириб ташлашга лойиқ», - деб ёзган эди тарихчи зобит Кастелская.
Шуларнинг барчасини миллатимиз, халқимиз ўз бошидан ўтказган. Шундай даврлада яшаган. Ўша замонда интернет бўлмаганлиги боис бутун дунё бу қинғирликлардан деярли бехабар қолган. Оддий халқни ҳеч ким ўлимдан қутқара олмаган. Ҳеч ким ёрдам бермаган. Ҳаттоки ўзимиз ҳам бир-биримиздан нафратланиб, ёрдам қўлини чўзмаганмиз. Руслар ўша даврларда бемалол Бухоро, Хива ҳамда Қўқон хонлигини бирма-бир босиб олишган. Ҳеч қандай тўсиқлар ва қийинчиликларсиз. Бемалол. Ошкоралик ила...
Минг афсуслар бўлсинки, бугунги кунларда ўша воқеалар такрорланмоқда. Тарих ўша даврни қайтариб, бизларга бизнинг йўл қўйган хатолариизни яна кўрсатиб бераётгандек гўё. Бу гал Ўрта Осиё ўрнида араб давлатларини кўрмоқдамиз. Россия Федерацияси билан биргаликда бир қанча ғарб мамлакат вакиллари ҳамда АҚШ давлати бунда бош ролни ижро этиб келишмоқда.
Яна ўша эски ҳолат қаршисида турибмиз: бегуноҳ оддий аҳолининг бу қирғинлар давомида оламдан кўз юмишларию, араб мамлакатларининг бирма-бир таслим этилиши. Биринчи бўлиб Афғонистонга бостириб киришди. Ҳеч ким индамади. Сўнгра Ироқда ағдар-тўнтарни амалга оширишди... Биров ғинг дегани йўқ! Ундан кейин Ливия, Миср ва мана кўриб турганимиздек, бугунги кунларда Сурияда ҳам бу каби хунрезликлар давом этмоқда. Аммо ҳеч кимдан садо чиққанича йўқ. Мусулмон давлатлари, араб мамлакатлари босқичма-босқич бостириб олинмоқда... Бироқ қолганлардан, яъни уларнинг қўшнилари, бир дин вакиллари, бир миллат вакилларидан ҳеч қандай қарши юриш бўлмаяпти. Ҳамма ўз жонини асрашни ўйлаяпти. Шундай бир замонда яшаяпмиз.
Тасаввур қилинг, бир зўравон қўшни маҳалладан келсаю, сизнинг ёнингизда турган бир қариндошигизни уриб йиқитганда сиз ва ёнингиздаги бошқа бир қариндошингиз унинг зўрлигига тан бериб, у билан сулх тузишга ўринасиз ва бу ҳолат вақтинчалик иш беради. Аммо бир кун келиб у сизнинг иккинчи қариндошингизни ҳам уриб йиқитади, эртаси куни эса сизга навбат келади. Якунда қарабсизки, битта зўравон якка ўзи уч кишини уриб, «духини» олиб қўйган бўлиб чиқади...
Менимча, динни ҳимоя қилиш йўлида ҳар бир мусулмон давлат подшоҳларидан тортиб, ҳар бир фуқаро, ҳар қандай миллат вакили битта тасбеҳ ипига ўхшаб, бирлашиши ва ташқи кучларга қарши жанг олиб бориши лозим. Ана ўшандагина ғалабага умид боғланса бўлади. Лекин мадомики, ушбу тасбеҳ ипининг узилиб тушишига йўл қўйилар экан - уларнинг барчаси сочилиб кетиши муқаррардир.
Хусусан, Ўрта Осиё ва Қозоғистонга юриш даврида Фарғона генерал-губернатори: «Бир минг сарт бир рус аскари этигининг пошнасига арзимайди». - деб ёзган бўлса, уларнинг бошқа бири - Туркистон генерал-губернатори Фон Кауфман: «Амир (Бухоро амри) исёнкорларидан (1868 й.) бирортаси ҳам асир олинмасин. Қўлга тушганларнинг ҳаммаси, ҳаттоки ярадорлар ҳам отиб ташлансин», - деб фармон берган эди. Қозоғистондаги шаҳар, қишлоқларни, Ўрта Осиёнинг маданий маркази бўлмиш Тошкент шаҳрини вайрон этиб, минг-минглаб бегуноҳ оддий одамлар қонини дарё қилиб оқизган генераллар Черняев, Скобелев, Ионов, Куропаткин, Ивановлар тўғрисида ҳам ўқиганмиз, эшитганмиз. «Черняев ашаддий шовинист эди. Унинг назарида, Қўқон хонлигида яшаган ўзбеклар, қирғизлар, қипчоқлар ва бошқа халқлар фақат тўн (чопон) кийганликлари учунгина қириб ташлашга лойиқ», - деб ёзган эди тарихчи зобит Кастелская.
Шуларнинг барчасини миллатимиз, халқимиз ўз бошидан ўтказган. Шундай даврлада яшаган. Ўша замонда интернет бўлмаганлиги боис бутун дунё бу қинғирликлардан деярли бехабар қолган. Оддий халқни ҳеч ким ўлимдан қутқара олмаган. Ҳеч ким ёрдам бермаган. Ҳаттоки ўзимиз ҳам бир-биримиздан нафратланиб, ёрдам қўлини чўзмаганмиз. Руслар ўша даврларда бемалол Бухоро, Хива ҳамда Қўқон хонлигини бирма-бир босиб олишган. Ҳеч қандай тўсиқлар ва қийинчиликларсиз. Бемалол. Ошкоралик ила...
Минг афсуслар бўлсинки, бугунги кунларда ўша воқеалар такрорланмоқда. Тарих ўша даврни қайтариб, бизларга бизнинг йўл қўйган хатолариизни яна кўрсатиб бераётгандек гўё. Бу гал Ўрта Осиё ўрнида араб давлатларини кўрмоқдамиз. Россия Федерацияси билан биргаликда бир қанча ғарб мамлакат вакиллари ҳамда АҚШ давлати бунда бош ролни ижро этиб келишмоқда.
Яна ўша эски ҳолат қаршисида турибмиз: бегуноҳ оддий аҳолининг бу қирғинлар давомида оламдан кўз юмишларию, араб мамлакатларининг бирма-бир таслим этилиши. Биринчи бўлиб Афғонистонга бостириб киришди. Ҳеч ким индамади. Сўнгра Ироқда ағдар-тўнтарни амалга оширишди... Биров ғинг дегани йўқ! Ундан кейин Ливия, Миср ва мана кўриб турганимиздек, бугунги кунларда Сурияда ҳам бу каби хунрезликлар давом этмоқда. Аммо ҳеч кимдан садо чиққанича йўқ. Мусулмон давлатлари, араб мамлакатлари босқичма-босқич бостириб олинмоқда... Бироқ қолганлардан, яъни уларнинг қўшнилари, бир дин вакиллари, бир миллат вакилларидан ҳеч қандай қарши юриш бўлмаяпти. Ҳамма ўз жонини асрашни ўйлаяпти. Шундай бир замонда яшаяпмиз.
Тасаввур қилинг, бир зўравон қўшни маҳалладан келсаю, сизнинг ёнингизда турган бир қариндошигизни уриб йиқитганда сиз ва ёнингиздаги бошқа бир қариндошингиз унинг зўрлигига тан бериб, у билан сулх тузишга ўринасиз ва бу ҳолат вақтинчалик иш беради. Аммо бир кун келиб у сизнинг иккинчи қариндошингизни ҳам уриб йиқитади, эртаси куни эса сизга навбат келади. Якунда қарабсизки, битта зўравон якка ўзи уч кишини уриб, «духини» олиб қўйган бўлиб чиқади...
Менимча, динни ҳимоя қилиш йўлида ҳар бир мусулмон давлат подшоҳларидан тортиб, ҳар бир фуқаро, ҳар қандай миллат вакили битта тасбеҳ ипига ўхшаб, бирлашиши ва ташқи кучларга қарши жанг олиб бориши лозим. Ана ўшандагина ғалабага умид боғланса бўлади. Лекин мадомики, ушбу тасбеҳ ипининг узилиб тушишига йўл қўйилар экан - уларнинг барчаси сочилиб кетиши муқаррардир.
Комментариев нет:
Отправить комментарий